ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތައް ޛިކުރު ކުރަމުން ދާއިރު، އާޚިރަތް ދުވަހަށް ދެވިފައިވާ އަހައްމިއްޔަތު ހާމަކޮށްދޭ އަނެއްކަމަކީ އެދުވަހަށް ދެވިފައިވާ ގިނަގުނަވެގެންވީ ތަފާތު ނަންތަކެއް ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ޛިކުރު ކުރައްވާފައި ވުމެވެ.
މިގޮތުން ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ޙަދީޘްފުޅުތަކުން ޘާބިތުވެފައިވަނީ އިޛުނަ ހޯދުން އޮތީ 3 ފަހަރުކަމެވެ. މިކަމަށް ދަލީލުކުރަނީ އަބޫ ސަޢީދު އަލްޚުދްރީ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ކިބައިން އިމާމް މުސްލިމްއާއި އެނޫން ބޭކަލުން ރިވާކޮށްފައިވާ މި ޙަދީޘެވެ.
ކާފިރުންގެ ކަންވާރުގެ އަޞްލަކީ ހުއްދަވެގެންދުމެވެ. އޭގެ ނަޖިސްކަން އެނގިއްޖެއުމަށްދާންދެނެވެ.
ޙިކްމަތްވަންތަރަސްކަލާނގެ، މީސްތަކުން ބޭކާރުގޮތުގައި ދޫކޮށެއް ނުލައްވައެވެ. އަދި އެބައިމީހުންނަށް އަމުރާއި ނަހީ ނުކުރައްވައި، އެބައިމީހުންގެ ޢަމަލުތަކަށް ޖަޒާނުދެއްވާ، ކުޅިވަރެއްކަމުގައި އެބައިމީހުން ނުއުފައްދަވާނެވެސް މެއެވެ.
އަދި އެއިލާހު މީސްތަކުންނަށް ނަހީ ކުރައްވާފައިވަނީ އިޛުނައާނުލައި މީސްތަކުންގެ ގެތަކަށް ނުވަނުމަށެވެ. އެއީ އިޛުނަ ނުހޯދައިވަނުމުގެ ސަބަބުން އެ ގެއެއްގެ އަހުލުވެރިން އެހެންމީހުންނަށް ފެނުމަށް ހިތްނުރުހޭކަންކަން ފެނިގެން ހިނގައިދާނެތީއެވެ. އަދި މީސްތަކުންގެ ޢައުރަތައް ފެނިގެން ހިނގައިދާނެތީއެވެ.
މުހިންމުކަމަކީ ފިރިހެނުންނާއެކު ނަމާދުކުރާއިރު އަންހެނުން ހުއްޓި ތިބެންޖެހެނީ ފިރިހެނުންގެ ފަހަތުގައެވެ.
[ތިރީގައި] މިވަނީ މީގެ ބައެއް ދަލީލުތަކެވެ. ހ. ފުރަތަމަ އުފެއްދެވުން: މާތް ﷲ ވަޙީ ކުރައްވިއެވެ. ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ تُرَابٍ
ދެންފަހެ މަރުވުމަށްފަހު [އަލުން ދިރުއްވައި] ފޮނުއްވުމަށް މުޝްރިކުމީހާ ނޭދެއެވެ. ފަހެ [ދުނިޔޭގައި] ދިރިހުރުން ދިގުދެމިގެންވުމަށް އޭނާ ލޯބިކުރެއެވެ.
ދެންފަހެ ﷲ އަށާއި އާޚިރަތް ދުވަހަށް، އަދި އެދުވަހުގެ ޙިސާބުބެއްލެވުމާއި ޖަޒާއަށް އީމާން ނުވާމީހާ ދަންނައެވެ. ފަހެ އޭނާ ގަދައަޅައި މަސައްކަތް ކުރަނީ އޭނާގެ ދުނިޔެވީ ޙަޔާތުގެ އެދުންތައް ފުއްދުމަށެވެ.
ކަންވާރެއް ތަޅައިގެން ދިޔުމުން އެ ބެއްދުމަށްޓަކައި ރަނާއި ރިހި ބޭނުންކުރުމުގެ ޙުކުމް
އަދި މާތްވެގެންވާ ޞަޙާބީ، ޢުމައިރު ބްންލްޙުމާމް [1] رضي الله عنه ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. رَكْـضًـا إِلَـى اللهِ بِـغَـيْرِ زَادٍ إِلاَّالـتُّقَى وَعَمَـلِ الْـمَعَـادِ وَالصَّبْرِ فِي اللهِ
ފުރަތަމަ ބަޙުޘް: އާޚިރަތް ދުވަހަށް އީމާންވުމުގެ އަހައްމިއްޔަތު އަދި އެކަމާގުޅިގެން އިންސާނާގެ ސުލޫކަށްކުރާ އަޘަރު. އާޚިރަތް ދުވަހަށް އީމާންވުމީ އީމާންކަމުގެ ރުކުންތަކުގެ ތެރެއިން ރުކުނެކެވެ. އަދި އެއީ އިސްލާމީ ޢާޤީދާގެ އަޞްލުތަކުގެ ތެރެއިން ހިމެނޭ
[ތަމްހީދު] އެކުލެވިގެންވަނީ ތިރީގައި އަންނަނިވި ބަޙުޘްތަކުގެ މައްޗަށެވެ:
– އެކަކުން ދޭކަށް މުއައްނަޘު އެއްޗެހި ގުނަން އެނގުން.
– 3 ކުން 10އަށް މުއައްނަޘު އެއްޗެހި ގުނަން އެނގުން.
– 19 ވަނަ ފިލާވަޅާއި މިފިލާވަޅު ތަފާތު އޮޅުން ފިލައި ވަކިކޮށް ދެނެގަންނަން އެނގުން.
އަދި ހަތަރުވަނަ ފަޞްލު ދަންނައެވެ؛ ފަހެ އެއީ ޔައުޖޫޖު މައުޖޫޖު ފާޅުވުމުގެ ވާހަކަ ނަންގަނެވުނު ފަޞްލެވެ. މިވާހަކަތައް ފަށައިފައިވާނީ “ޔައްޖޫޖު” އަދި “މައުޖޫޖު” މިދެކަލިމަ ނެގިފައިވާ ގޮތާބެހޭގޮތުންނެވެ.
ދެވަނަ ބާބު އާމެދު ދަންނައެވެ؛ ފަހެ އެއީ ޤިޔާމަތުގެ ބޮޑެތި ޢަލާމާތްތަކުގެ ވާހަކަ ނަންގަނެވިގެންވާ ބާބެވެ. އަދި މިބާބު އެކުލެވިގެންވަނީ ތަމްހީދަކާއި ނުވަ ފަޞްލުގެ މައްޗަށެވެ.
ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތައް ޛިކުރު ކުރަމުން ދާއިރު، އާޚިރަތް ދުވަހަށް ދެވިފައިވާ އަހައްމިއްޔަތު ހާމަކޮށްދޭ އަނެއްކަމަކީ އެދުވަހަށް ދެވިފައިވާ ގިނަގުނަވެގެންވީ ތަފާތު ނަންތަކެއް ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ޛިކުރު ކުރައްވާފައި ވުމެވެ.
މިގޮތުން ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ޙަދީޘްފުޅުތަކުން ޘާބިތުވެފައިވަނީ އިޛުނަ ހޯދުން އޮތީ 3 ފަހަރުކަމެވެ. މިކަމަށް ދަލީލުކުރަނީ އަބޫ ސަޢީދު އަލްޚުދްރީ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ކިބައިން އިމާމް މުސްލިމްއާއި އެނޫން ބޭކަލުން ރިވާކޮށްފައިވާ މި ޙަދީޘެވެ.
ކާފިރުންގެ ކަންވާރުގެ އަޞްލަކީ ހުއްދަވެގެންދުމެވެ. އޭގެ ނަޖިސްކަން އެނގިއްޖެއުމަށްދާންދެނެވެ.
ޙިކްމަތްވަންތަރަސްކަލާނގެ، މީސްތަކުން ބޭކާރުގޮތުގައި ދޫކޮށެއް ނުލައްވައެވެ. އަދި އެބައިމީހުންނަށް އަމުރާއި ނަހީ ނުކުރައްވައި، އެބައިމީހުންގެ ޢަމަލުތަކަށް ޖަޒާނުދެއްވާ، ކުޅިވަރެއްކަމުގައި އެބައިމީހުން ނުއުފައްދަވާނެވެސް މެއެވެ.
އަދި އެއިލާހު މީސްތަކުންނަށް ނަހީ ކުރައްވާފައިވަނީ އިޛުނައާނުލައި މީސްތަކުންގެ ގެތަކަށް ނުވަނުމަށެވެ. އެއީ އިޛުނަ ނުހޯދައިވަނުމުގެ ސަބަބުން އެ ގެއެއްގެ އަހުލުވެރިން އެހެންމީހުންނަށް ފެނުމަށް ހިތްނުރުހޭކަންކަން ފެނިގެން ހިނގައިދާނެތީއެވެ. އަދި މީސްތަކުންގެ ޢައުރަތައް ފެނިގެން ހިނގައިދާނެތީއެވެ.
މުހިންމުކަމަކީ ފިރިހެނުންނާއެކު ނަމާދުކުރާއިރު އަންހެނުން ހުއްޓި ތިބެންޖެހެނީ ފިރިހެނުންގެ ފަހަތުގައެވެ.
[ތިރީގައި] މިވަނީ މީގެ ބައެއް ދަލީލުތަކެވެ. ހ. ފުރަތަމަ އުފެއްދެވުން: މާތް ﷲ ވަޙީ ކުރައްވިއެވެ. ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ تُرَابٍ
ދެންފަހެ މަރުވުމަށްފަހު [އަލުން ދިރުއްވައި] ފޮނުއްވުމަށް މުޝްރިކުމީހާ ނޭދެއެވެ. ފަހެ [ދުނިޔޭގައި] ދިރިހުރުން ދިގުދެމިގެންވުމަށް އޭނާ ލޯބިކުރެއެވެ.
ދެންފަހެ ﷲ އަށާއި އާޚިރަތް ދުވަހަށް، އަދި އެދުވަހުގެ ޙިސާބުބެއްލެވުމާއި ޖަޒާއަށް އީމާން ނުވާމީހާ ދަންނައެވެ. ފަހެ އޭނާ ގަދައަޅައި މަސައްކަތް ކުރަނީ އޭނާގެ ދުނިޔެވީ ޙަޔާތުގެ އެދުންތައް ފުއްދުމަށެވެ.
ކަންވާރެއް ތަޅައިގެން ދިޔުމުން އެ ބެއްދުމަށްޓަކައި ރަނާއި ރިހި ބޭނުންކުރުމުގެ ޙުކުމް
އަދި މާތްވެގެންވާ ޞަޙާބީ، ޢުމައިރު ބްންލްޙުމާމް [1] رضي الله عنه ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. رَكْـضًـا إِلَـى اللهِ بِـغَـيْرِ زَادٍ إِلاَّالـتُّقَى وَعَمَـلِ الْـمَعَـادِ وَالصَّبْرِ فِي اللهِ
ފުރަތަމަ ބަޙުޘް: އާޚިރަތް ދުވަހަށް އީމާންވުމުގެ އަހައްމިއްޔަތު އަދި އެކަމާގުޅިގެން އިންސާނާގެ ސުލޫކަށްކުރާ އަޘަރު. އާޚިރަތް ދުވަހަށް އީމާންވުމީ އީމާންކަމުގެ ރުކުންތަކުގެ ތެރެއިން ރުކުނެކެވެ. އަދި އެއީ އިސްލާމީ ޢާޤީދާގެ އަޞްލުތަކުގެ ތެރެއިން ހިމެނޭ
[ތަމްހީދު] އެކުލެވިގެންވަނީ ތިރީގައި އަންނަނިވި ބަޙުޘްތަކުގެ މައްޗަށެވެ:
– އެކަކުން ދޭކަށް މުއައްނަޘު އެއްޗެހި ގުނަން އެނގުން.
– 3 ކުން 10އަށް މުއައްނަޘު އެއްޗެހި ގުނަން އެނގުން.
– 19 ވަނަ ފިލާވަޅާއި މިފިލާވަޅު ތަފާތު އޮޅުން ފިލައި ވަކިކޮށް ދެނެގަންނަން އެނގުން.
އަދި ހަތަރުވަނަ ފަޞްލު ދަންނައެވެ؛ ފަހެ އެއީ ޔައުޖޫޖު މައުޖޫޖު ފާޅުވުމުގެ ވާހަކަ ނަންގަނެވުނު ފަޞްލެވެ. މިވާހަކަތައް ފަށައިފައިވާނީ “ޔައްޖޫޖު” އަދި “މައުޖޫޖު” މިދެކަލިމަ ނެގިފައިވާ ގޮތާބެހޭގޮތުންނެވެ.
ދެވަނަ ބާބު އާމެދު ދަންނައެވެ؛ ފަހެ އެއީ ޤިޔާމަތުގެ ބޮޑެތި ޢަލާމާތްތަކުގެ ވާހަކަ ނަންގަނެވިގެންވާ ބާބެވެ. އަދި މިބާބު އެކުލެވިގެންވަނީ ތަމްހީދަކާއި ނުވަ ފަޞްލުގެ މައްޗަށެވެ.
