5- ޒިނޭއަށް މަގުފަހިވާ އެންމެ ބޮޑު އެއްކަމަކީ ޒިނޭއަށް މަގުފަހިވާފަދަ މަންޒަރުތައް ބެލުމެވެ. ބެލުންތިރި ކުރުމަށް ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ އަންގަވާފައިވެއެވެ. އަންހެނުންނާއި ފިރިހެނުންނަށް ވަކީން މި ދެއަމުރު ކުރައްވާފައިވެއެވެ. ﴿قُل
4- ފިރިހެނުންގެ ޣީރަތްތެރިކަމެއް ނެތުން: ޣީރަތްތެރިކަމަކީ މީހަކު ދެކެލޯބިވާތީ އަދި އެމީހާ ޙިމާޔަތްކުރުމުގެގޮތުން ރުޅިއައިސްގެން ތިމާގެ ހިތުގައި ނުތަނަވަސްކަމާއި ނުރުހުން އުފެދުމެވެ. ތިމާގެ އަނބިދަރީން ފާފަކުރާއިރު، ހިލޭ މީހުންނާއެކު ގުޅުންތައް ހިންގާއިރު ތިބާ
ޙިޖާބުވުމުގައި ފަރުވާކުޑަކުރުން: އިސްލާމީ ޝަރުޢީ ޙިޖާބަކީ ޒިނޭއިން މީހާ ރައްކާތެރިކޮށްދޭ އައްޑަނައެކެވެ. އެހެނީ ޝަރުޢީ ޙިޖާބަކީ ޒިނޭއަށް މަގުފަހިކުރާ ލޯތަކުގެ ޚިޔާނާތްތެރި ވިހަބެލުންތަކުން ޢައުރަ ފޮރުވާ ރައްކާތެރިކޮށްދޭ އައްޑަނައެވެ. ބައެއް މީހުން ހީކުރަނީ
މާނައީ: “ފަތިސްނަމާދު ކޮށްފި މީހާވަނީ ﷲ ގެ ރައްކާތެރިކަމުގެ ދަށުގަ އެވެ. ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން ﷲ ލައްވާފައިވާ ރައްކާތެރިކަން ނިގުޅައި އިހުމާލުވެއްޖެ މީހާ ނަރަކައިގެ ތެރެއަށް އެއްލާލައްވާނެތެވެ.”
2- ދެ ޖިންސު މައްސުނިވުން: ޒިނޭއަށް މަގުފަހި ކުރާ އެންމެ ބޮޑު ކަމަކީ ދެ ޖިންސު މައްސުނިވުމެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޒިނޭ ގިނަވުމަށް މެދުވެރިވާ އެންމެ ބޮޑު އެއް ސަބަބަކީވެސް މިއީއެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނުން
1- ތަޤްވާވެރިކަން ނެތުން:
ﷲ ތަޢާލާއާ ކުއްތަން ނުކުރުވާ ކޮންމެ ނިޢުމަތެއް ވެގެންދާނީ މުޞީބާތަކަށެވެ. ފުޟައިލު ބުން ޢިޔާޟު رحمه الله ވިދާޅުވިއެވެ. “ނިޢުމަތްތަކަށް ޝުކުރުވެރިވުމަށް ފަރުވާތެރިވާށެވެ. ފަހެ ބައެއްގެ ކިބައިން ނިޢުމަތެއް ފިލައިދިޔުމަށްފަހު، ވަރަށް މަދުފަހަރެއްގައި މެނުވީ
ރަޙިމުގެ ގުޅުން ދެމެހެއްޓުން ވާޖިބުވެގެންވަނީ ކޮންބަޔަކާތޯ ޢިލްމުވެރިންގެ މެދުގައި ޚިލާފު ހުއްޓެވެ. 1- ފުރަތަމަ ބަސްފުޅު: ރަޙިމުގެ ގުޅުން ދަމަހައްޓަންޖެހޭނީ މަޙްރަމުންނާއެވެ. (ކައިވެނި ޙަރާމް މީހުންނާއެވެ) 2- ދެވަނަ ބަސްފުޅު: ރަޙިމުގެ ގުޅުން ދަމަހައްޓަންޖެހޭނީ
އެންމެ މޮޅުއިތުރު ދުޢާއަކީ، ތިބާގެ ވެރިރައްބުގެ ޙަޟްރަތުން އެއިލާހުގެ ރުއްސެވުމާއި ނިޢުމަތްތަކަށް ޝުކުރުކުރުމާ އަދި އަޅުކަންކުރުމުގެ ވާތްގަށް އެދި ދެންނެވުމެވެ. ޝައިޚުލް އިސްލާމް އިބްނު ތައިމިއްޔާ ވިދާޅުވިއެވެ. “އެންމެ ފައިދާ ބޮޑު ދުޢާއަކީ ކޮބައިތޯ
ތިބާގެ ވެރިރައްބުވަނީ ތިބާއަށް މަތިވެރިވެގެންވާ ނިޢުމަތްތަކެއް ދެއްވާފައެވެ. އަދި އެއިލާހުގެ މަތިވެރިވެގެންވާ ދެއްވުންތަކެއްވެސް ތިބާއަށްވަނީ ދެއްވާފައެވެ. އެއީ ތިބާ އެކަންކަމަށް ޝުކުރުވެރިވުމަށްޓަކައެވެ. މީސްތަކުން ޚަލްޤުކުރައްވައި އެބައިމީހުންނަށް އެއިލާހު އަމުރުކުރެއްވުމުގެ މަޤްޞަދަކީ އެއީއެވެ. ﴿وَاللَّـهُ أَخْرَجَكُم
މީސްތަކުންނަށް ތަވާޟުޢުވެރިވުމަކީ އީމާންކަމުގެ ޞައްޙަކަމުގެ ހެއްކެކެވެ. (ތަވާޟުޢުވެރިވުމަކީ ބޮޑާވެރިކަމުގެ އިދިކޮޅޮ ސިފައެވެ.) އަދި ބުއްދި ފުރިހަމަކަމުގެ ދަލީލެކެވެ. އަދި ހިތުގައިވާ އޯގާތެރިކަމުގެ ދަލީލެއްވެސް މެއެވެ. އިބްނު ރަޖަބު ވިދާޅުވިއެވެ.[1] “ދުނިޔޭގައި އުޅޭ މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން،
ޙަޤީޤީ މަތިވެރިކަމަކީ ﷲ ތަޢާލާއާ ކުއްތަންވުމެވެ. އަދި އެހެން މީހުންނާ ތިބާއާ ހުރި ފަރަޤަކީ ތަޤުވާވެރިކަމުގެ ފަރަޤެވެ. ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ
ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ސިފަކުރައްވަމުން ޚަދީޖާ رضي الله عنها ވިދާޅުވިއެވެ. “ހަމަކަށަވަރުން ކަލޭގެފާނަކީ ރަޙިމުގެ ގުޅުން ޤާއިމުކުރައްވާ، ދަތިވެފައިވާ މީހުންނަށް އެހީތެރިވެދެއްވާ، ނިކަމެތިންނަށް ފޭރާން ދެއްވާ، މެހެމާނުންނަށް ކަމޭހިއްތަވާ އަދި
މީސްތަކުންނަށް ނަފާވަނިވި ކަންތައްތައްކުރުމާއި އެބައިމީހުންނަށް ދިމާވެފައިވާ އުނދަގޫތައް ދުރުކޮށްދިނުމަށް މަސައްކަތްކުރުމަކީ ނަބިއްޔުންނާއި ރަސޫލުންގެ ގޮތެވެ. މިކަމުގައި އެންމެ ކުރިއަރާފައިވަނީ ރަސޫލުންނެވެ. ޔޫސުފު عليه السلام އާ މެދު އެކަލޭގެފާނުގެ އަޚުން އިހާނެތިކޮށް ހިތުމުންވެސް އެބޭކަލުން
މީސްތަކުންނަށް ހެޔޮކޮތް ހިތުމަކީ އަޅާގެ ނިމުން ރަނގަޅުވެގެންދާ ކަމެކެވެ. އަދި ނުބައި ނިމުމުން ދުރުހެލިކޮށްދޭ ކަމެކެވެ. ނަބިއްޔާ ﷺ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. «صَنَائِعُ الْمَعْرُوفِ تَقِي مَصَارِعَ السَّوْءِ، وَالصَّدَقَةُ خَفِيًّا تُطْفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ،
މައްކާއަކީ މާތްﷲ ގެ ޙަޟްރަތުގައި އެންމެ ލޮބުވެތިކަންބޮޑުވެގެންވާ ބިމެވެ. ކޮންމެވެސް ދުވަހަކުން މިބިމަށް އައުމަށް ކޮންމެ މުސްލިމަކުވެސް އުންމީދުކުރެއެވެ. ތިބާއަށް މައްކާއަށް އާދެވިއްޖެނަމަ، ތިބާ ގިނަކުރަންވީ ކޮންކޮން ހެޔޮ ޢަމަލުތަކެއް ހެއްޔެވެ؟ ސުވާލުގެ ޖަވާބު
5- ޒިނޭއަށް މަގުފަހިވާ އެންމެ ބޮޑު އެއްކަމަކީ ޒިނޭއަށް މަގުފަހިވާފަދަ މަންޒަރުތައް ބެލުމެވެ. ބެލުންތިރި ކުރުމަށް ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ އަންގަވާފައިވެއެވެ. އަންހެނުންނާއި ފިރިހެނުންނަށް ވަކީން މި ދެއަމުރު ކުރައްވާފައިވެއެވެ. ﴿قُل
4- ފިރިހެނުންގެ ޣީރަތްތެރިކަމެއް ނެތުން: ޣީރަތްތެރިކަމަކީ މީހަކު ދެކެލޯބިވާތީ އަދި އެމީހާ ޙިމާޔަތްކުރުމުގެގޮތުން ރުޅިއައިސްގެން ތިމާގެ ހިތުގައި ނުތަނަވަސްކަމާއި ނުރުހުން އުފެދުމެވެ. ތިމާގެ އަނބިދަރީން ފާފަކުރާއިރު، ހިލޭ މީހުންނާއެކު ގުޅުންތައް ހިންގާއިރު ތިބާ
ޙިޖާބުވުމުގައި ފަރުވާކުޑަކުރުން: އިސްލާމީ ޝަރުޢީ ޙިޖާބަކީ ޒިނޭއިން މީހާ ރައްކާތެރިކޮށްދޭ އައްޑަނައެކެވެ. އެހެނީ ޝަރުޢީ ޙިޖާބަކީ ޒިނޭއަށް މަގުފަހިކުރާ ލޯތަކުގެ ޚިޔާނާތްތެރި ވިހަބެލުންތަކުން ޢައުރަ ފޮރުވާ ރައްކާތެރިކޮށްދޭ އައްޑަނައެވެ. ބައެއް މީހުން ހީކުރަނީ
މާނައީ: “ފަތިސްނަމާދު ކޮށްފި މީހާވަނީ ﷲ ގެ ރައްކާތެރިކަމުގެ ދަށުގަ އެވެ. ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން ﷲ ލައްވާފައިވާ ރައްކާތެރިކަން ނިގުޅައި އިހުމާލުވެއްޖެ މީހާ ނަރަކައިގެ ތެރެއަށް އެއްލާލައްވާނެތެވެ.”
2- ދެ ޖިންސު މައްސުނިވުން: ޒިނޭއަށް މަގުފަހި ކުރާ އެންމެ ބޮޑު ކަމަކީ ދެ ޖިންސު މައްސުނިވުމެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޒިނޭ ގިނަވުމަށް މެދުވެރިވާ އެންމެ ބޮޑު އެއް ސަބަބަކީވެސް މިއީއެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނުން
1- ތަޤްވާވެރިކަން ނެތުން:
ﷲ ތަޢާލާއާ ކުއްތަން ނުކުރުވާ ކޮންމެ ނިޢުމަތެއް ވެގެންދާނީ މުޞީބާތަކަށެވެ. ފުޟައިލު ބުން ޢިޔާޟު رحمه الله ވިދާޅުވިއެވެ. “ނިޢުމަތްތަކަށް ޝުކުރުވެރިވުމަށް ފަރުވާތެރިވާށެވެ. ފަހެ ބައެއްގެ ކިބައިން ނިޢުމަތެއް ފިލައިދިޔުމަށްފަހު، ވަރަށް މަދުފަހަރެއްގައި މެނުވީ
ރަޙިމުގެ ގުޅުން ދެމެހެއްޓުން ވާޖިބުވެގެންވަނީ ކޮންބަޔަކާތޯ ޢިލްމުވެރިންގެ މެދުގައި ޚިލާފު ހުއްޓެވެ. 1- ފުރަތަމަ ބަސްފުޅު: ރަޙިމުގެ ގުޅުން ދަމަހައްޓަންޖެހޭނީ މަޙްރަމުންނާއެވެ. (ކައިވެނި ޙަރާމް މީހުންނާއެވެ) 2- ދެވަނަ ބަސްފުޅު: ރަޙިމުގެ ގުޅުން ދަމަހައްޓަންޖެހޭނީ
އެންމެ މޮޅުއިތުރު ދުޢާއަކީ، ތިބާގެ ވެރިރައްބުގެ ޙަޟްރަތުން އެއިލާހުގެ ރުއްސެވުމާއި ނިޢުމަތްތަކަށް ޝުކުރުކުރުމާ އަދި އަޅުކަންކުރުމުގެ ވާތްގަށް އެދި ދެންނެވުމެވެ. ޝައިޚުލް އިސްލާމް އިބްނު ތައިމިއްޔާ ވިދާޅުވިއެވެ. “އެންމެ ފައިދާ ބޮޑު ދުޢާއަކީ ކޮބައިތޯ
ތިބާގެ ވެރިރައްބުވަނީ ތިބާއަށް މަތިވެރިވެގެންވާ ނިޢުމަތްތަކެއް ދެއްވާފައެވެ. އަދި އެއިލާހުގެ މަތިވެރިވެގެންވާ ދެއްވުންތަކެއްވެސް ތިބާއަށްވަނީ ދެއްވާފައެވެ. އެއީ ތިބާ އެކަންކަމަށް ޝުކުރުވެރިވުމަށްޓަކައެވެ. މީސްތަކުން ޚަލްޤުކުރައްވައި އެބައިމީހުންނަށް އެއިލާހު އަމުރުކުރެއްވުމުގެ މަޤްޞަދަކީ އެއީއެވެ. ﴿وَاللَّـهُ أَخْرَجَكُم
މީސްތަކުންނަށް ތަވާޟުޢުވެރިވުމަކީ އީމާންކަމުގެ ޞައްޙަކަމުގެ ހެއްކެކެވެ. (ތަވާޟުޢުވެރިވުމަކީ ބޮޑާވެރިކަމުގެ އިދިކޮޅޮ ސިފައެވެ.) އަދި ބުއްދި ފުރިހަމަކަމުގެ ދަލީލެކެވެ. އަދި ހިތުގައިވާ އޯގާތެރިކަމުގެ ދަލީލެއްވެސް މެއެވެ. އިބްނު ރަޖަބު ވިދާޅުވިއެވެ.[1] “ދުނިޔޭގައި އުޅޭ މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން،
ޙަޤީޤީ މަތިވެރިކަމަކީ ﷲ ތަޢާލާއާ ކުއްތަންވުމެވެ. އަދި އެހެން މީހުންނާ ތިބާއާ ހުރި ފަރަޤަކީ ތަޤުވާވެރިކަމުގެ ފަރަޤެވެ. ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ
ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ސިފަކުރައްވަމުން ޚަދީޖާ رضي الله عنها ވިދާޅުވިއެވެ. “ހަމަކަށަވަރުން ކަލޭގެފާނަކީ ރަޙިމުގެ ގުޅުން ޤާއިމުކުރައްވާ، ދަތިވެފައިވާ މީހުންނަށް އެހީތެރިވެދެއްވާ، ނިކަމެތިންނަށް ފޭރާން ދެއްވާ، މެހެމާނުންނަށް ކަމޭހިއްތަވާ އަދި
މީސްތަކުންނަށް ނަފާވަނިވި ކަންތައްތައްކުރުމާއި އެބައިމީހުންނަށް ދިމާވެފައިވާ އުނދަގޫތައް ދުރުކޮށްދިނުމަށް މަސައްކަތްކުރުމަކީ ނަބިއްޔުންނާއި ރަސޫލުންގެ ގޮތެވެ. މިކަމުގައި އެންމެ ކުރިއަރާފައިވަނީ ރަސޫލުންނެވެ. ޔޫސުފު عليه السلام އާ މެދު އެކަލޭގެފާނުގެ އަޚުން އިހާނެތިކޮށް ހިތުމުންވެސް އެބޭކަލުން
މީސްތަކުންނަށް ހެޔޮކޮތް ހިތުމަކީ އަޅާގެ ނިމުން ރަނގަޅުވެގެންދާ ކަމެކެވެ. އަދި ނުބައި ނިމުމުން ދުރުހެލިކޮށްދޭ ކަމެކެވެ. ނަބިއްޔާ ﷺ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. «صَنَائِعُ الْمَعْرُوفِ تَقِي مَصَارِعَ السَّوْءِ، وَالصَّدَقَةُ خَفِيًّا تُطْفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ،
މައްކާއަކީ މާތްﷲ ގެ ޙަޟްރަތުގައި އެންމެ ލޮބުވެތިކަންބޮޑުވެގެންވާ ބިމެވެ. ކޮންމެވެސް ދުވަހަކުން މިބިމަށް އައުމަށް ކޮންމެ މުސްލިމަކުވެސް އުންމީދުކުރެއެވެ. ތިބާއަށް މައްކާއަށް އާދެވިއްޖެނަމަ، ތިބާ ގިނަކުރަންވީ ކޮންކޮން ހެޔޮ ޢަމަލުތަކެއް ހެއްޔެވެ؟ ސުވާލުގެ ޖަވާބު
