الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه أجمعين.
އިސްލާމްދީނަކީ އެންމެ ފުރިހަމަ ދީނެވެ. މީސްތަކުން ދިރިއުޅުމުގައި ބޭނުންވާނޭ އަސާސީ އެންމެހާ ކަންތައްތައް އިސްލާމްދީނުގައި ބަޔާންކުރައްވާފައި ވެއެވެ. އެގޮތުން ޢަޤީދާއާއި އަޅުކަމާއި މުޢާމަލާތްތަކުގެ އިތުރުން، ޢާންމު ދިރިއުޅުމާއި ގުޅޭ ޙުކުމްތައްވެސް ބަޔާންކުރައްވާފައި ވެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ހެދުން އެޅުމާއި ޒީނަތްތެރިވެ އުޅުމުގެ ޙުކުމްތަކާ އަދި އެކަމާ ގުޅުން ހުރި އަދަބު އަޚުލާޤުތައްވެސް ބަޔާންކުރައްވާފައި ވެއެވެ. މި ކަންތައްތަކުގެ ތެރެއިން މި ލިޔުމުގައި އަލިއަޅުވާލާނީ ހެދުން އެޅުމާ ގުޅުން ހުރި ކަމަކަށެވެ. އެއީ ފިރިހެނުން ލާ ހެދުމުގެ ފައިކުރި ތަނބިކަށްޓަށް ވުރެ ތިރިކުރުމުގެ ޙުކުމާ ގުޅޭގޮތުންނެވެ.
މި މައުޟޫޢާ ގުޅުންހުރި ބައެއް އިޞްޠިލާޙުތައް
الإِسْبَالُ ގެ މާނަ: އިސްބާލުކުރުމަކީ ހިނގާފާ ދާއިރު ބިންމަތީގައި ހެދުން ޖެހޭނެ ފަދައިން ހެދުން ދިގުކުރުމެވެ. [1]
الإِزَارُ ގެ މާނަ: އިޒާރަކީ ހަށިގަނޑުގެ ތިރީކޮޅުގައި ވަށާލެވޭ ފޭރާމެވެ. [2]
ފިރިހެނާ ލާ ހެދުމުގެ ފައިކުރި ތަނބިކަށްޓަށްވުރެ ތިރިކުރުމަކީ ނަހީ ކުރައްވާފައިވާ ކަމެއް
ފިރިހެނާ ލާ ހެދުން ތަނބިކަށްޓަށް ވުރެ ތިރިކުރުމަކީ ބޮޑުފާފައެކެވެ. އަދި ކިއެއް ހެއްޔެވެ. އެއީ އޭގެ ޛާތުގައިވެސް ޙަރާމްކުރައްވާފައިވާ ކަމެކެވެ. އެކަމާއެކު އެކަންކުރާމީހާގެ ހިތުގައި ބޮޑާވެރިކަންވާނަމަ އެކަމުގެ ފާފަ އިތުރަށް ބޮޑުވެގެންދެއެވެ. އެކަމުގެ ބައެއް ދަލީލުތަކަކީ:
- ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
«مَا أَسْفَلَ مِنَ الْكَعْبَيْنِ مِنَ الإِزَارِ فَفِي النَّارِ» [رواه البخاري (٥٧٨٧)]
މާނައީ: “އިޒާރުން ތަނބިކަށްޓަށް ވުރެ ތިރިއަށް ވާބައި ވަނީ ފަހެ ނަރަކައިގައެވެ.”
- އަދިވެސް އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
«مَنْ جَرَّ ثَوْبَهُ خُيَلاَءَ لَمْ يَنْظُرِ اللَّهُ إِلَيْهِ يَوْمَ الْقِيَامَة» [رواه البخاري (٥٧٨٤)]
މާނައީ: “ބޮޑާވެރިކަމާއެކު ހެދުން ދަމައިފިމީހަކަށް ޤިޔާމަތްދުވަހު ﷲ ނުބައްލަވާނެއެވެ.”
3 އަދިވެސް އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
«ثَلاَثَةٌ لاَ يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ: الْمَنَّانُ الَّذِى لاَ يُعْطِى شَيْئًا إِلاَّ مَنَّهُ، وَالْمُنْفِقُ سِلْعَتَهُ بِالْحَلِفِ الْفَاجِرِ، وَالْمُسْبِلُ إِزَارَهُ» [رواه مسلم ١۰٦ – (١٨١)]
މާނައީ: “ﷲ ތަޢާލާ ޤިޔާމަތް ދުވަހު ތިން މީހަކާ ބަސްވަޙީ ނުކުރައްވާނެއެވެ. އެއީ: ކަލަގޮވާ މީހާއެވެ. އޭނާ އެއްޗެއް ދީފިނަމަ ކަލަ ގޮވާނެއެވެ. އަދި ދޮގުހުވާކޮށްގެން މުދާ ވިއްކާ މީހާއެވެ. އަދި އޭނާގެ އިޒާރު އިސްބާލުކުރާ (އެބަހީ: ތަނބިކަށްޓަށް ވުރެ ތިރިކުރާ) މީހާއެވެ.”
4 އަދިވެސް އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
«لا يَنْظُرُ اللَّهُ إِلَى مَنْ جَرَّ إِزَارَهُ بَطَرًا» [رواه ابن ماجه (٣٥٧٣) وصحح الألباني إسناده في تحقيقه للمشكاة (٤٣٣١)]
މާނައީ: “ކިބުރުވެރިކަމާއެކު އިޒާރު (ބިންމަތީގައި) ދަމާ މީހާއަށް ﷲ ތަޢާލާ ނުބައްލަވާނެއެވެ.”
ފިރިހެނާގެ ފައިކުރި ތަނބިކަށްޓަށް ވުރެ ތިރިކުރުމާ ބެހޭގޮތުން ބައެއް މީހުންނަށް އަރާފައިވާ އޮޅުންތަކެއް
ފުރަތަމަ އޮޅުން: ދެއްކުންތެރިކަމާ ބޮޑާކަމެއް ހިތުގައި ނެތްނަމަ ފައިކުރި ދިގުކުރުމަކީ މައްސަލައެއް ނޫން
ފިރިހެނާ ލާ ހެދުން ތަނބިކަށްޓަށް ވުރެ ތިރިކޮށްފައި ހުރުމަކީ ބޮޑުފާފައެކެވެ. އަދި އިމާމު ބުޚާރީ މި މައުޟޫޢުގައި ރިވާކުރައްވާފައިވާ އެއް ޙަދީޘްގައިވަނީ “ثَوْب (ހެދުން)” މި ލަފްޒުންނެވެ. [3] އެހެންކަމުން މިއީ އިޒާރު ނުވަތަ މުންޑުފަދަ ހެދުންތަކަށް ޚާއްޞަ ޙުކުމެއް ނޫންކަން އެނގިގެން ދެއެވެ.
އަދި ހަމަ އެއާ އެކު އެކަން ޙަރާމުކުރައްވާފައިވަނީ ހަމައެކަނި ބޮޑާވެރިކަމާއެކީ ކުރުމުންނެއް ނޫނެވެ. އަދި ކިއެއް ހެއްޔެވެ. އެއީ އޭގެ ޛާތުގައިވެސް ޙަރާމްކަމެކެވެ. އަދި އިޒާރު ތަނބިކަށްޓަށް ވުރެ ތިރިކުރުމަކީވެސް ބޮޑާވެރިކަމުގެ ތެރެއިން ހިމެނޭ ޢަމަލެކެވެ.
ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
«ارْفَعْ إِزَارَكَ إِلَى نِصْفِ السَّاقِ، فَإِنْ أَبَيْتَ فَإِلَى الْكَعْبَيْنِ، وَإِيَّاكَ وَإِسْبَالَ الْإِزَارِ، فَإِنَّهَا مِنَ المَخِيلَةِ» [رواه أبو داود في سننه (4084) واللفظ له، وأحمد في مسنده (16616)، وصححه الألباني في تحقيقه للمشكاة (1918) وصححه محققو المسند (27 / 163)]
މާނައީ: “ކަށިމަތީގެ މެދާ ހަމައަށް ތިބާގެ އިޒާރު އުފުލާށެވެ. އަދި އެގޮތަށް ޢަމަލު ނުކުރާނަމަ، ފަހެ ތަނބިކަށްޓާ ހަމައަށެވެ. އަދި އިސްބާލުކުރުމުން (އެބަހީ: ތަނބިކަށްޓަށް ވުރެ ތިރިކުރުމުން) ރައްކާތެރިވާށެވެ. ފަހެ އެއީ ބޮޑާވެރިކަމުގެ ތެރެއިންވާ ކަމެކެވެ.”
އަލްޙާފިޡް އިބްނު ޙަޖަރު رحمه الله ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.
“މި ޙަދީޘްތަކުގައި މިވަނީ [4] ބޮޑާވެރިކަމާއެކު ހެދުމުގެ ފައިކުރި ތަނބިކަށްޓަށް ވުރެ ތިރިކުރުމަކީ ބޮޑު ފާފައެއް ކަމަށެވެ. ބޮޑާވެރިކަމެއް ނެތި ފައިކުރި ތިރިކުރުމާމެދު ދަންނައެވެ. ފަހެ ޙަދީޘްތަކުން ބޮޑަށް ބުރަވެވެނީ އެއީވެސް ޙަރާމްކަމެއް ކަމަށެވެ.” [5]
އަދިވެސް އިބްނު ޙަޖަރު رحمه الله ވިދާޅުވިއެވެ.
“އިބްނުލްޢަރަބީ رحمه الله ވިދާޅުވިއެވެ. “ފިރިހެނާއަށް އޭނާލާ ހެދުން ތަނބިކަށި ފަހަނައަޅާ (ތިރިއަށް) ގެންދިޔުން ހުއްދަވެގެން ނުވެއެވެ. އަދި ‘އަހަރެން އެ(ހެދުން) ދަމަނީ ބޮޑާވެރިކަމާ އެކުއެއް ނޫނޭ’ މި ފަދައިންވެސް ނުބުނެވޭނެއެވެ. އެހެނީ ނަހީކުރައްވާފައިވާ އެ ލަފްޡުގެ ތެރެއަށް އެކަންވެސް ވަދެގެންދެއެވެ. އަދި ނަހީގެ ލަފްޡުގެ ތެރެއަށް ޙުކުމުގެ ގޮތުން ވަދެއްޖެމީހާއަށް ‘ތިމަން އެހެން ނަހަދަމޭ، އެ ސަބަބެއް ތިމަންކިބައިގަ ނުވެޔޭ’ ބުނުން ހުއްދަވެގެން ނުވެއެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން އެއީ އޭނާއާ އެކަމުގައި އެއްބަސްވެވޭނެ ދަޢުވާއެއް ނޫނެވެ. އަދި ކިއެއް ހެއްޔެވެ. އޭނާގެ ހެދުން ދިގުކުރުމަކީ އޭނާގެ ބޮޑާވެރިކަމަށް ދަލާލަތުކުރާ ކަމެކެވެ.” ޝައިޚު[އިބްނުލްޢަރަބީގެ] ބަސްކޮޅު ޚުލާޞާ ގޮތެއްގައި މި ނިމުނީއެވެ. އެހެންކަމުން މިކަމުގެ ނަތީޖާއަކީ: އިސްބާލުކުރުމަކީ (އެބަހީ: ތަނބިކަށްޓަށް ވުރެ ހެދުން ތިރިކުރުމަކީ) ހެދުންދެމުމަށް ލާޒިމުވާ ކަމެކެވެ. އަދި ހެދުން ދެމުމަކީ ބޮޑާވެރިކަން ލާޒިމުވާ ކަމެކެވެ. އެއީ އެ ހެދުން ލީމީހާ ބޮޑާވެރިވުމަށް ޤަޞްދު ނުކުރިޔަސް މެއެވެ. އަދި އެކަމަށް ބާރުދެނީ އަޙްމަދު އިބްނު މަނީޢު، އިބްނު ޢުމަރުގެ އަރިހުން އެހެން މަގަކުން ރިވާކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘެވެ. އެއީ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަރިހުން ރިވާކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘެއްގެ ބައެކެވެ. (އޭގައި ވަނީ) «وَإِيَّاكَ وَجَرَّ الإِزَارِ فَإِنَّ جَرَّ الإِزَارِ مِنْ الْمَخِيلَةِ» މާނައީ: “އިޒާރުދެމުމުން ތިބާ ރައްކާތެރިވާށެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން އިޒާރުދެމުމަކީ ބޮޑާވެރިކަމުގެ ތެރެއިންވާ ކަމެކެވެ.” [6]
އަދި މި ޙަދީޘް ޝަރަޙަކުރައްވަމުން ޢަޡީމު އާބާދީ رحمه الله ވިދާޅުވިއެވެ.
“މި ޙަދީޘުން ދަލީލު ކުރަނީ އިޒާރު ތިރިކުރުމުގެ ސުންނަތް މިންވަރަކީ ދެ ކަށިމަތީގެ މެދާ ހަމައަށް ކަމެވެ. އަދި މަކްރޫހަކަމަކާ ނުލާ ހުއްދަ މިންވަރަނީ އެއަށް ވުރެ ތިރިއަށް ބެހެއްޓުމެވެ. ފަހެ ތަނބިކަށި ފޮރުވޭ ވަރަށް ހެދުން ތިރިކުރުމަކީ ޙަރާމް ކަމެކެވެ.” [7]
ބައެއް ޢިލްމުވެރިން ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި ބޮޑާވެރިކަމާ އެކުގައި އިސްބާލުކުރުމަކީ ޙަރާމްކަމެކެވެ. އަދި ބޮޑާވެރިކަމާ އެކުގައި ނޫންނަމަ އެއީ މަކްރޫހަކަމެކެވެ. [8] އެހެނަސް މި ބަސްފުޅަކީ ބައެއް ޢިލްމުވެރިން އިޖުތިހާދުކުރައްވާ ވިދާޅުވެފައިވާ ބަސްފުޅެކެވެ. އެހެނަސް މިކަމުގައި ފާހަގަކޮށްލަން ޖެހޭ މުހިންމު ނުކުތާތަކެއް ވެއެވެ.
ފުރަތަމައީ: މިއީ މިކަމުގައި ވާރިދުވެފައިވާ ޙަދީޘްތަކުގެ ނައްޞާ އަދި މަފްހޫމާ ޚިލާފު ބަސްފުޅެކެވެ. އެއީ އިސްބާލުކުރުމަކީ ބޮޑާވެރިކަމުގެ ޢަމަލެއްކަމަށް ޙަދީޘުން ދަލީލު ލިބޭ އިރުގައި ތިމަން އެކަން ކުރަނީ ބޮޑާވެރިކަމާ އެކުގައި ނޫންކަމަށް ނުބުނެވޭނެ ތީއެވެ.
ދެވަނައީ: އިސްބާލުކުރުން ނަހީކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘްތައްވެސް ވާރިދުވެފައިވަނީ “މުޠުލަޤު” ކޮށެވެ. އެފަދަ ތަފާތެއް އެ ޙަދީޘްތަކުގައި ވާރިދުވެފައި ނުވެއެވެ.
ތިންވަނައީ: މި ދެ ޖަމާޢަތުގެ ޢިލްމުވެރިންވެސް އެއްބަސްވެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި އިސްބާލުކުރުމަކީ ބޮޑާވެރިކަމާ އެކުގައި ކުރިޔަސް އަދި ބޮޑާވެރިކަމެއް ނެތި ކުރިޔަސް ރަނގަޅު ކަމެއް ނޫނެވެ. [9] މިކަމުގައި އެންމެ ލުއިކޮށް ވިދާޅުވާ ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވަނީ މިއީ މަކްރޫހަކަމެއް ކަމަށެވެ. އެހެނަސް އިސްވެ ބަޔާންވެ ދިޔަ ފަދައިން ދަލީލުތަކުން ބޮޑަށް ބުރަވެވެނީ މިއީ ޙަރާމްކަމެއް ކަމަށެވެ.
ދެވަނަ އޮޅުން: އަބޫބަކުރުގެފާނު رضي الله عنه ގެ އިޒާރުކޮޅުވެސް ތަނބިކަށްޓަށް ވުރެ ތިރިއަށް ހުންނަކަމަށް ވާރިދުވެފައިވޭ
ފިރިހެނާއަށް މަނާކުރައްވާފައިވަނީ ތަނބިކަށްޓަށް ވުރެ ތިރިއަށް އޭނާގެ ހެދުން ބެހެއްޓުމެވެ. ފަހެ ހަކަމަށަވަރުން ޞަޙާބީ ބޭކަލުންނަކީ މި އުންމަތަށް ވަޑައިގެން އެންމެ މާތް ބޭކަލުންނަށްވީ ހިނދު އެބޭކަލުންގެ ހެދުންކޮޅު ހުރީ ތަނބިކަށްޓަށް ވުރެ މަތީގައެވެ. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
«مَنْ جَرَّ ثَوْبَهُ خُيَلَاءَ لَمْ يَنْظُرِ اللَّهُ إِلَيْهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»
މާނައީ: “ބޮޑާވެރިކަމާއެކު ހެދުންދަމައިފި މީހަކަށް، ޤިޔާމަތްދުވަހު ﷲ ނުބައްލަވާނެއެވެ.”
އަބޫބަކުރު رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ.
“އޭ ﷲގެ ރަސޫލާއެވެ! ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އިޒާރުކޮޅު އެއް ފަރާތުން ތިރިއަށް އާދެއެވެ. ނަމަވެސް އަވަސްއަވަހަށް ތިމަންކަލޭގެފާނު އެ ހިފަހައްޓާ ހަދަމެވެ.”
ފަހެ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
«لَسْتَ مِمَّنْ يَصْنَعُهُ خُيَلَاءَ» [رواه البخاري (5784)]
މާނައީ: “ކަލޭގެފާނަކީ ބޮޑާވެރިކަމާއެކު އެކަންކުރައްވާ ބޭކަލެއް ނޫނެވެ.”
މި ޙާދިޘާގައި ކަންތައްވެފައިވާ ގޮތަށް އިޝާރަތްކޮށް ބައެއް މީހުން ބުނެ އުޅެނީ މީގެން ދަލީލު ލިބެނީ ބޮޑާވެރިކަމަކާ ނުލާ ފިރިހެނާގެ ފައިކުރި ތަނބިކަށްޓަށްވުރެ ތިރިކުރުމަކީ މައްސަލައެއް ނޫންކަމަށެވެ. އަދި ފައިކުރި ތަނބިކަށްޓަށް ވުރެ ތިރިކުރުމަކީ އެހާ ނުބައިކަމެއްކަމުގައި ވާނަމަ އަބޫބަކުރުގެފާނު رضي الله عنه އެކަން ނުކުރެއްވީހެވެ.
ނަމަވެސް މިބައިމީހުން މި ބުނާފަދައިން މި ޙަދީޘުން މާނަ ނުނެގޭނެއެވެ. ބޮޑާވެރިކަމާ ނުލާ މި ޢަމަލުކުރުމަކީ މައްސަލައެއް ނޫންކަމަށް ބުނާމީހުން ދަންނައެވެ. އެކަމުގެ ތަފްޞީލު އިސްވެ ބަޔާންވެގެން ހިނގައްޖެއެވެ. ދެން އަބޫބަކުރުގެފާނު رضي الله عنه ގެ މި ޙާދިޘާއަށް އިޝާރަތްކޮށް ހެދުމުގެ ފައިކުރި ކިތަންމެ ދިގުކޮށް ބެހެއްޓުމަކީ އެއީ މައްސަލައެއް ނޫންކަމަށް ބުނުމާމެދު ދަންނައެވެ. މިފަދަ މީހުންނަށް ދެގޮތަކުން ރައްދު ދެވިދާނެއެވެ.
ފުރަތަމައީ: އަބޫބަކުރުގެފާނު رضي الله عنه އެކަލޭގެފާނުގެ ހެދުންކޮޅުގެ އިޒާރުކޮޅު ތިރިކުރައްވަނީ އެކަލޭގެފާނުގެ އަމިއްލަ އިޚްތިޔާރަކު ނޫނެވެ. ނަމަވެސް އެ ހެދުންކޮޅު ފައިބަނީއެވެ. އަދި އެއާއެކު އެކަލޭގެފާނު ހެދުންކޮޅު އުފުއްލަވައެވެ. ނަމަވެސް [މިހާރު] ހެދުމުގެ ފައިކުރި ތަނބިކަށްޓަށް ވުރެ ތިރިކުރާމީހުން އެކަންކުރަނީ ޤަޞްދުގައެވެ.
ދެވަނައީ: އަބޫބަކުރުގެފާނު رضي الله عنه އަކީ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم އެބޭކަލެއްގެ ރަނގަޅުކަމާ، މާތްކަމަށް ތަޒްކިޔާ ދެއްވާފައިވާ ބޭކަލެކެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނު އެކަންކުރައްވަނީ ބޮޑާވެރިކަމާއެކު ނޫންކަމަށް ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ހެކިވެވަޑައިގެންފައިވެއެވެ. އަބޫބަކުރުގެފާނު ފިޔަވާ މިކަންކުރި އެއްވެސް މީހަކަށް މިހެކިވުން ޙާޞިލުވެފައިވޭ ހެއްޔެވެ؟ [10]
އެހެންކަމުން ޚުލާޞާއަކީ މި ޙާދިޘާއަކީ އިސްބާލުކުރުމަށް އޮތް ހުއްޖަތެއް ނޫނެވެ. އެއާ ޚިލާފަށް މިއީ އިސްބާލު ނުކުރުމަށް އޮތް ޙުއްޖަތެކެވެ. މިފަދަ ޢުޛުރުތައް ގެންނަ މީހުން އެފަދަ ޢަމަލުތަކުން އެއްކިބާވެ، އެންމެ ރަނގަޅުގޮތަށް ތަބާވުމަށް އަވަސްވެގަންނާށެވެ!
ތިންވަނަ އޮޅުން: އިހު ޒަމާނުގައި އުޅުއްވި ބޭކަލުންނަށް އިޒާރުމަތިކުރުމަށް އަމުރުކުރެވުނީ މަގުތައް ހަޑިވެފައި އޮންނާތީ
ފިރިހެނާގެ ހެދުން ނުވަތަ އިޒާރު މައްޗަށް އުފުލުމަށް އަމުރުކުރައްވާފައި ވަނީ އިހުޒަމާނުގައި މަގުތައް ހަޑިވެފައި ނަޖިސްވުމުން ކަމުގައި ބައެއް މީހުން ބުނެ އުޅެއެވެ. އަދި މިފަދަ މީހުން ޤަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި އެ ސަބަބު މިއަދު ނެތުމުން އެފަދައިން ކަންތައްކުރާކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ.
މިކަމުގެ ޙަޤީޤަތަކީ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ފިރިހެނާގެ ހެދުން މައްޗަށް އުފުލުމަށް އަމުރުކުރެއްވީ ހަމައެކަނި އެ ސަބަބާ ހުރެއެއް ނޫނެވެ. އެކަން ސުންނަތުގެ ދަލީލުތަކުން ޘާބިތުވެއެވެ. އެހެނީ އެކަލޭގެފާނު ފިރިހެނާގެ ހެދުން އުފުލުމަށް އަމުރުކުރެއްވިއިރު، އަންހެނާގެ ހެދުން ތިރިކުރުމަށްވެސް އަމުރުކުރެއްވިއެވެ. ފިރިހެނާގެ އިޒާރު އުފުލުމަށް އަމުރުކުރެއްވުނު ހަމައެކަނި ސަބަބަކީ ހަޑިވެދާނެތީ ކަމުގައިވާނަމަ އަންހެނާވެސް މިޙުކުމުގައި ޝާމިލުވާން ޖެހެއެވެ. ނަމަވެސް އަންހެނާގެ ހެދުން ތިރިކުރުމަށް އަމުރުކުރައްވާފައި އޮތުމުން އެނގެނީ މިއީ މިކަމުގެ މައިގަނޑު ސަބަބު ނޫން ކަމެވެ.
މިކަމުގެ ދަލީލަކީ އަންނަނިވި ޙަދީޘެވެ. ﷲ ގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
«مَنْ جَرَّ ثَوْبَهُ خُيَلَاءَ لَمْ يَنْظُرِ اللَّهُ إِلَيْهِ يَوْمَ القِيَامَة»
މާނައީ: “ބޮޑާވެރިކަމާއެކު އެމީހެއްގެ ހެދުން ދަމައިފިމީހަކަށް ޤިޔާމަތްދުވަހު ﷲ ނުބައްލަވާނެއެވެ.”
އުންމު ސަލަމާ ވިދާޅުވިއެވެ. “ފަހެ އަންހެނުން އެކަނބަލުންގެ ހެދުމުގެ ފަސްބަޔާމެދު ކަންތައްކުރާނީ ކިހިނަކުންތޯއެވެ؟”
އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
«يُرْخِينَ شِبْرًا»
މާނައީ: “(ތަނބިކަށްޓަށް ވުރެ) ކައިވަތެއްގެ މިންވަރަށް ތިރިކުރާނީއެވެ.”
ފަހެ އެކަމަނާ ވިދާޅުވިއެވެ. “އެހެން ކަންތައްކޮށްފިނަމަ އެކަނބަލުންގެ ފައިތިލަތައް ކަޝްފުވާނެއެވެ.”
އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
«فَيُرْخِينَهُ ذِرَاعًا، لَا يَزِدْنَ عَلَيْهِ» [رواه الترمذي (١٧٣١) وصححه الألباني في السلسلة الصحيحة (١۸٦٤)]
މާނައީ: “ފަހެ (ތަނބިކަށްޓަށް ވުރެ) މުށެއްގެ މިންވަރަށް ދިގުކުރާނީއެވެ. އަދި އެއަށް ވުރެ ދިގު ނުކުރާ ހުށިކަމެވެ.”
އެހެންކަމުން މުއުމިނުންނަށް އޮތީ އެބައިމީހުންނަށް ކަމަކަށް އަމުރުކުރެވުމުން ތަބާވުމެވެ. އަދި ކަމެއް ނަހީކުރެވިއްޖެނަމަ އެކަމުން ދުރުހެލިވުމެވެ. ތަޤުވާވެރިންގެ މަގަކީ އެއީއެވެ.
[1] ބައްލަވާ: النهاية لابن الأثير (2 / 339).
[2] ބައްލަވާ: القاموس المحيط لفيروزآبادي (ص: 343) والمعجم الوسيط لمجمع اللغة العربية (ص: ١٦).
[3] ބައްލަވާ: صحيح البخاري (٥٧٨٤).
[4] އެބަހީ: މި މައުޟޫޢުގައި އިމާމު ބުޚާރީ ގެންނަވާފައިވާ ޙަދީޘްތަކުންނާ އަދި އޭގެ އިތުރަށް އިބްނު ޙަޖަރު رحمه الله ފަތުޙުލް ބާރީގައި ގެންނަވާފައި އެހެން ޙަދީޘްތަކުގައެވެ.
[5] فتح الباري لابن حجر (10 / ٢٦٣).
[6] فتح الباري لابن حجر (10 / ٢٦4).
[7] عون المعبود (11 / 95).
[8] ބައްލަވާ: التمهيد لابن عبد البر (3 / 244) ورياض الصالحين للنووي (ص: 257).
[9] التمهيد لابن عبد البر (3 / 244).
[10] ބައްލަވާ: مجموع فتاوى ورسائل العثيمين (12 / 308).
